*قرنطينه _ڇا_آھي؟!*
مان پنهنجي سنڌي ماڻھن کي هن موذي مرض (ڪورونا وائرس) جي باري ۾ ايتري ڄاڻ پهچايان جو اهي هر شيء کان باخبر ٿي وڃن ۽ ايترو سخت احتياط ڪن جو انهن جا خاندان هن ظالم بيماري کان پناه ۾ رهي سگهن!!!
اڄ مان پنهنجي سنڌي ڀائرن کي قرنطينه جي باري ۾ آگاه ڪرڻ چاهيان ٿو ته *قرنطينه Quarantine* ڇا آھي؟!!!!
اوهان ڪجھ ڏينهن کان وٺي قرنطينه جي باري ۾ ٽي وي تي ڏسندا هوندا ته فلاڻن فلاڻن شھرن ۾ قرنطينيه قائم ڪيا ويا آھن، جيئن سکر، چانڊڪا ميڊيڪل ڪاليج، جناح ھاسپيٽل ڪراچي، سول هاسپيٽل وغيره وغيره۔۔۔۔
ڪجھ وقت اڳ ۾ جڏهن ووهان ۾ چائنا پهرئين قرنطينيه هاسپيٽل ڇهن ڏينهن جي اندر جوڙي هئي ته اسان جي ماڻھن فيس بوڪ تي پوسٽون چاڙھڻ شروع ڪيون هيون ته ملڪ ته چائنا جهڙو، جنهن ڇهن ڏينهن جي مختصر ترين عرصي ۾ ڪورونا جي علاج لاء اسپتال قائم ڪري ڇڏي!!!
منهنجا ڀائرو!!!! اهو ايئن نه هوندو آھي بلڪه ڪابه وڏي بلڊنگ خالي ڪرائي ويندي آھي، جنهن ۾ سوين بيڊ Beds لڳائي، ايمرجنسي ڪٽس Emergency kits سيٽ ڪري، وينٽي ليٽرس ventilators جون سهوليتون فراهم ڪري اسپتال قائم ڪئي ويندي آھي جنهن کي Isolation Hospital يا قرنطينيه سڏيو ويندو آھي ۽ اهڙي قرنطينيه چين ڇهن ڏينهن ۾ ته بلوچستان جي وزير اعلي ٻن ڏينهن ۽ سنڌ جي وزير اعلي ستن ڏينهن ۾ قائم ڪري ورتي هئي ليڪن انهن کي ڪنهن به شاباس نه ڏني!!!!
*قرنطينيه Quarantine ڇا آھي؟!!!*
هي هڪ محفوظ پناهگاه آھي، جتي ڪورونا وائرس جي مشڪوڪ مريضن کي باقي سموري ڪميونٽي کان الڳ ٿلڳ رکيو ويندو آھي ۽ انهن جي هر قسم جي چرپر تي پابندي (restriction) وڌي ويندي آھي ۽ کين کي هر complication ۾ علامتن موجب علاج symptomatic treatment ڪئي ويندي آھي ته اهڙي قسم جي سينٽر کي قرنطينيه سڏيو ويندو آھي!!!
*Purpose of Quarantine?!!!!*
Only purpose is decontamination...
*مقصد ته وچڙڻ ۽ بيماري جي پکڙجڻ واري عمل کي ٻنجو ڏجي*.. ته جيئن ٻين ماڻھن کي انهيء مهلڪ بيماري کان بچائي سگهجي ۽ مريضن کي رضاڪاراڻا طورتي پنهنجو پاڻ کي قرنطينيه جي حوالي ڪرڻ گهرجي جيئن تازو اسلام آباد ۾ هڪ عورت برطانيا کان آئي ۽ اها اسلام آباد جي هڪ عام اسپتال ۾ داخل ٿي کنگھ زڪام جو علاج ڪرائڻ لڳي ۽ پوء جيئن ئي ان ۾ نمونيا جهڙا complications پئدا ٿيڻ لڳا ته ان جي ڪورونا ٽيسٽ ڪرائي وئي ۽ سندس اها ٽيسٽ پازيٽو اچي وئي ۽ جيئن ئي ان عورت جي ٽيسٽ پازيٽو آئي ته ان عورت کي قرنطينيه شفٽ ڪري کيس کي ته ventilator تي رکيو ويو پر ان اسپتال جي ٽيهن ڊاڪٽرن کي به قرنطينيه موڪليو ويو!!!
*قرنطينيه هائوس Quarantaine House*
هي پنهنجو گهر ئي هوندو آھي ۽ ان گهر جي اندر هڪ ڪمرو مختص ڪيو ويندو آھي، جيئن ئي اگر ڪنهن کي خبر پئي ٿي ته کيس کي Infectious disease آھي ته پوء اهو شخص پنهنجو پاڻ کي Isolation ۾ رکندو آھي، جتي سندس جي ڊاڪٽر کانسواء ٻيو ڪوبه ماڻھو داخل ٿي نه سگهي ۽ آئسوليشن يا قرنطينيه جو مدو چوڏهن ڏينهن کان چاليهن ڏينهن تائين هوندو آھي!!!
*قرنطينيه ڪيتري موثر آھي؟!!!*
انهيء سوال جي جواب ۾ مان ته اهو لکندس ته اگر اوهان ٺيڪ طرح سان قرنطينيه کي Manage ڪري سگهو ٿا ته بلڪل اوهان بغير ڪنهن هٿيار/دوا درمل جي خطرناڪ ترين بيماري مان جند ڇڏائي سگهو ٿا۔۔جيئن چين پنهنجي تمام وڏي آبادي واري شھر ووهان کي هن موذي مرض کان بچائي ورتو!!!!
ڪورونا يا ڪابه ٻئي بيماري جيئن ڪالرا cholera, Diphtheria, TB, Small pox, طاعون Plague, yellow fever, viral haemorhhagic fever, Ebola, severe acute جن جا وائرس ٻين ماڻھن جي لاء خطرناڪ هوندا آھن ۽ جيڪي بيماريون اسان جي ميڊيڪل جي ٻولي ۾ communicable يعني وچڙندڙ ليکبيون آھن، انهن بيمارين جي مريضن جي لاء وقت جو حڪمران آئين جي هڪ شق تحت نوٽيفڪيشن ڪڍي قرنطينه سينٽرس قائم ڪندو آھي!!! جن سينٽرس کي *Isolation centres* به سڏيو ويندو آھي۔۔۔
آئسوليشن سينٽرس يا قرنطينه ۾ ٽن قسمن جي آئسوليشن تي زور ڏنو ويندو آھي،ڇوته بيماري جي ڦھلجڻ جا ٽي رستا Routes of spreading هوندا آھن۔۔
*1 Contacts.....*
هنن وچڙندڙ بيمارين ۾ خاص طور تي ڪورونا ۾ اسان کي پنهنجا سمورا جسماني رابطا ختم ڪري ڇڏڻ گهرجن ۽ايستائين جو هٿن کي اسان بااختيار بنائي ڇڏيون ته اهي دماغ کان ملندڙ ڪنهن به command کي obey نه ڪن۔۔مثال طور تي اسان کي اکين ۾ خارش ٿئي ٿي يا منهن تي ڪو مڇر چڪ ٿو هڻي ته دماغ هٿن کي حڪم ڪندو آھي ته فلاڻي جڳھ تي وڃي کنهو يا مڇر کي ماريو، اسان کي انهيء عمل کان بلڪل پري رهڻو پوندو ۽ ان کان علاوه اگر اوهان ڪنهن آفيس ۾ آھيو ۽ اوهان جي مجبوري آھي ته اوهان ماڻھن سان هٿ ملايو ته پوء سامهون واري ماڻھو کان اوهان پنهنجو ٽن فوٽن جو فاصلو رکو ۽ اوهان جي ٽيبل تي Alcohol content senitizer پيل هجي ۽ هٿ ملائڻ کان پوء اوهان اهو ذھن ۾ ضروررکجو ته هٿ ملائڻ کانپوء اوهان جو هٿ سڀ کان اڳ ۾ ان senitizer جي طرف وڃڻ گهرجي ۽ اوهان پنهنجن هٿن کي محلول سان آلو ڪريو۔۔
*سينيٽائيزر ٺاهڻ جو هڪ آسان طريقو////*
ضروري ناهي ته اوهان مارڪيٽ مان مهانگا senitizer خريد ڪندا ورتو بلڪه اڄ مان توهان کي *senitizer* ٺاهڻ جو هڪ سستو ۽ تمام آسان طريقو ٻڌايان ٿو جيڪو هر آفيس وارو ۽ هر دوڪاندار پاڻ وٽ ٺاهي رکي سگهي ٿو،جنهن تي ڪوبه خاص خرچ ڪونهي۔۔۔
اوهان پنهنجي ٽيبل تي هڪ ننڍڙي پليٽ رکو ۽ ان پليٽ ۾ ڪپھ جي رول جو ٽيون حصو ڪڍي وجهو ۽ ان ڪپھ جي مٿان ايترو پاڻي هاريو جنهن ۾ ڪپھ پسي وڃي ۽ پوء اسپرٽ يا ڊيٽول جا 5 ملي ليٽر کڻي اهي به ڪپھ جي مٿان هاريو ۽ پوء اها پليٽ اوهان جي سامهون هجي، ڪنهن سان به هٿ ملائڻ کانپوء اوهان پنهنجي هٿ کي ان ڪپھ سان آلو ڪريو۔۔۔خاص طور تي بئنڪ ملازمن کي پئسن ڳڻڻ وقت پنهنجي آڱرين کي انهيء ۾ پسائڻ گهرجي ڇوته اگر خدا نخواسته نوٽن ۾ ڪورونا وائرس موجود به هوندو ته اهو نوٽ مان ڪنهن ماڻھوء کي لڳي نه سگهندو!!!!
*2 Droplet...*
زڪام، کنگھ ۽ نڪ وهڻ واري ماڻھوء کي پاڻ کي احتياط ڪري پنهنجي گهر کان تيستائين ٻاهر نه نڪرڻ گهرجي، جيستائين اهو پنهنجي تڪليفن کان آجو نه ٿي وڃي ۽ کيس کي پنهنجي گهر جي ڀاتين کان به گهڻو دور رهڻ گهرجي، ڇوته ڪوبه وائرس نڇون ڏيڻ، کنگهڻ، اوٻاسي ڏيڻ يا نڪ صاف ڪرڻ سان ڪنهن ٻئي ماڻھوء ۾ منتقل ٿي سگهي ٿو!!!!
*3 Air Born...*
ڪيترا وائرس اهڙا هوندا آھن جيڪي هوا جي ذريعي هڪ هنڌ کان ٻئي هنڌ منتقل ٿيندا آھن، ليڪن ڪورونا وائرس ۾ الله تعاليٰ جي مهرباني سان اها سگھ ڪونهي!!!!
*قرنطينه جي شروعات ڪڏهن ٿي؟!!!*
چوڏهين صدي ۾ سڄي دنيا جي اندر طاعون Plague ڦھليو هيو۔۔۔ڪي جهاز Venice وينائيس ملڪ جي ٻيٽ تي اچي بيٺا ۽ انهن جهازن کي انهيء جڳه تي ئي روڪيو ويو ته جيئن coastal cities کي بيماري کان بچائي سگهجي۔۔۔۽ چاليهن ڏينهن تائين جهازن کي انهيء حالت ۾ ڇڏيو ويو۔۔۔جنهن طريقي procedure کي Quarantine سڏيو ويو!!!
قرنطينه سڀ کان اڳ ۾ ڪنهن ايجاد ڪيو؟!!!
جنهن قرنطينه ايجاد ڪيو، ان جو نالو ايسينا Aicenna هيو..
قرنطينه ۾ ڪهڙيون سهوليتون موجود هونديون آھن؟!!!
1..standard precautions...
2..Hand hygeine
3..personal protective equipment (PPE)
3..Needle stick and sharp injury prevention..
سنڌ حڪومت هيٺين شھرن ۾ قرنطينيه سينٽرس قائم ڪيا آھن ۽ خدا نخواسته اگر ڪنهن ۾ به ڪورونا وائرس جون علامتون موجود هجن ته بغير ڪنهن دير جي، ان ماڻھوء کي ڪنهن به ويجهي سينٽر جي طرف وڃي داخلا وٺڻ گهرجي پر ان کان به بهتر ايئن آھي ته ان ماڻھوء کي پنهنجي گهر جي هڪ ڪمري کي Isolation room ٺاهڻ گهرجي ۽ اتي ڪنهن نزديڪ واري بهتر ڊاڪٽر کان علاج ڪرائي پاڻ کي Symptom free علامتن کان آجو ٿيڻ گهرجي!!!
سينٽرس جا نالا هي آھن،
1. سول هاسپيٽل ڪراچي
2. لياري جنرل هاسپيٽل
3. ڊائو اوجها ڪئمپس
4. لياقت ميڊيڪل يونيورسٽي حيدر آباد
5. لياقت ميڊيڪل يونيورسٽي ڄامشورو
6. شھيد محترما بي نظير ڀٽو يونيورسٽي نوابشاه
7. چانڊڪا ميڊيڪل ڪاليج لاڙڪاڻو
8. GMMCH sukkur
9. GIMS sukkur..
نوٽ؛ جيترو به زياده ٿي سگهي ته هن پوسٽ کي شيئر ڪريو!!!
