ڇا اوھانکي خبر آھي قرنطينـ ڇا آھي ـ؟

*قرنطينه _ڇا_آھي؟!*

 مان پنهنجي سنڌي ماڻھن کي هن موذي مرض (ڪورونا وائرس) جي باري ۾ ايتري ڄاڻ پهچايان جو اهي هر شيء کان باخبر ٿي وڃن ۽ ايترو سخت احتياط ڪن جو انهن جا خاندان هن ظالم بيماري کان پناه ۾ رهي سگهن!!! اڄ مان پنهنجي سنڌي ڀائرن کي قرنطينه جي باري ۾ آگاه ڪرڻ چاهيان ٿو ته *قرنطينه Quarantine* ڇا آھي؟!!!! اوهان ڪجھ ڏينهن کان وٺي قرنطينه جي باري ۾ ٽي وي تي ڏسندا هوندا ته فلاڻن فلاڻن شھرن ۾ قرنطينيه قائم ڪيا ويا آھن، جيئن سکر، چانڊڪا ميڊيڪل ڪاليج، جناح ھاسپيٽل ڪراچي، سول هاسپيٽل وغيره وغيره۔۔۔۔ ڪجھ وقت اڳ ۾ جڏهن ووهان ۾ چائنا پهرئين قرنطينيه هاسپيٽل ڇهن ڏينهن جي اندر جوڙي هئي ته اسان جي ماڻھن فيس بوڪ تي پوسٽون چاڙھڻ شروع ڪيون هيون ته ملڪ ته چائنا جهڙو، جنهن ڇهن ڏينهن جي مختصر ترين عرصي ۾ ڪورونا جي علاج لاء اسپتال قائم ڪري ڇڏي!!! منهنجا ڀائرو!!!! اهو ايئن نه هوندو آھي بلڪه ڪابه وڏي بلڊنگ خالي ڪرائي ويندي آھي، جنهن ۾ سوين بيڊ Beds لڳائي، ايمرجنسي ڪٽس Emergency kits سيٽ ڪري، وينٽي ليٽرس ventilators جون سهوليتون فراهم ڪري اسپتال قائم ڪئي ويندي آھي جنهن کي Isolation Hospital يا قرنطينيه سڏيو ويندو آھي ۽ اهڙي قرنطينيه چين ڇهن ڏينهن ۾ ته بلوچستان جي وزير اعلي ٻن ڏينهن ۽ سنڌ جي وزير اعلي ستن ڏينهن ۾ قائم ڪري ورتي هئي ليڪن انهن کي ڪنهن به شاباس نه ڏني!!!! *قرنطينيه Quarantine ڇا آھي؟!!!* هي هڪ محفوظ پناهگاه آھي، جتي ڪورونا وائرس جي مشڪوڪ مريضن کي باقي سموري ڪميونٽي کان الڳ ٿلڳ رکيو ويندو آھي ۽ انهن جي هر قسم جي چرپر تي پابندي (restriction) وڌي ويندي آھي ۽ کين کي هر complication ۾ علامتن موجب علاج symptomatic treatment ڪئي ويندي آھي ته اهڙي قسم جي سينٽر کي قرنطينيه سڏيو ويندو آھي!!! *Purpose of Quarantine?!!!!* Only purpose is decontamination... *مقصد ته وچڙڻ ۽ بيماري جي پکڙجڻ واري عمل کي ٻنجو ڏجي*.. ته جيئن ٻين ماڻھن کي انهيء مهلڪ بيماري کان بچائي سگهجي ۽ مريضن کي رضاڪاراڻا طورتي پنهنجو پاڻ کي قرنطينيه جي حوالي ڪرڻ گهرجي جيئن تازو اسلام آباد ۾ هڪ عورت برطانيا کان آئي ۽ اها اسلام آباد جي هڪ عام اسپتال ۾ داخل ٿي کنگھ زڪام جو علاج ڪرائڻ لڳي ۽ پوء جيئن ئي ان ۾ نمونيا جهڙا complications پئدا ٿيڻ لڳا ته ان جي ڪورونا ٽيسٽ ڪرائي وئي ۽ سندس اها ٽيسٽ پازيٽو اچي وئي ۽ جيئن ئي ان عورت جي ٽيسٽ پازيٽو آئي ته ان عورت کي قرنطينيه شفٽ ڪري کيس کي ته ventilator تي رکيو ويو پر ان اسپتال جي ٽيهن ڊاڪٽرن کي به قرنطينيه موڪليو ويو!!! *قرنطينيه هائوس Quarantaine House* هي پنهنجو گهر ئي هوندو آھي ۽ ان گهر جي اندر هڪ ڪمرو مختص ڪيو ويندو آھي، جيئن ئي اگر ڪنهن کي خبر پئي ٿي ته کيس کي Infectious disease آھي ته پوء اهو شخص پنهنجو پاڻ کي Isolation ۾ رکندو آھي، جتي سندس جي ڊاڪٽر کانسواء ٻيو ڪوبه ماڻھو داخل ٿي نه سگهي ۽ آئسوليشن يا قرنطينيه جو مدو چوڏهن ڏينهن کان چاليهن ڏينهن تائين هوندو آھي!!! *قرنطينيه ڪيتري موثر آھي؟!!!* انهيء سوال جي جواب ۾ مان ته اهو لکندس ته اگر اوهان ٺيڪ طرح سان قرنطينيه کي Manage ڪري سگهو ٿا ته بلڪل اوهان بغير ڪنهن هٿيار/دوا درمل جي خطرناڪ ترين بيماري مان جند ڇڏائي سگهو ٿا۔۔جيئن چين پنهنجي تمام وڏي آبادي واري شھر ووهان کي هن موذي مرض کان بچائي ورتو!!!! ڪورونا يا ڪابه ٻئي بيماري جيئن ڪالرا cholera, Diphtheria, TB, Small pox, طاعون Plague, yellow fever, viral haemorhhagic fever, Ebola, severe acute جن جا وائرس ٻين ماڻھن جي لاء خطرناڪ هوندا آھن ۽ جيڪي بيماريون اسان جي ميڊيڪل جي ٻولي ۾ communicable يعني وچڙندڙ ليکبيون آھن، انهن بيمارين جي مريضن جي لاء وقت جو حڪمران آئين جي هڪ شق تحت نوٽيفڪيشن ڪڍي قرنطينه سينٽرس قائم ڪندو آھي!!! جن سينٽرس کي *Isolation centres* به سڏيو ويندو آھي۔۔۔ آئسوليشن سينٽرس يا قرنطينه ۾ ٽن قسمن جي آئسوليشن تي زور ڏنو ويندو آھي،ڇوته بيماري جي ڦھلجڻ جا ٽي رستا Routes of spreading هوندا آھن۔۔ *1 Contacts.....* هنن وچڙندڙ بيمارين ۾ خاص طور تي ڪورونا ۾ اسان کي پنهنجا سمورا جسماني رابطا ختم ڪري ڇڏڻ گهرجن ۽ايستائين جو هٿن کي اسان بااختيار بنائي ڇڏيون ته اهي دماغ کان ملندڙ ڪنهن به command کي obey نه ڪن۔۔مثال طور تي اسان کي اکين ۾ خارش ٿئي ٿي يا منهن تي ڪو مڇر چڪ ٿو هڻي ته دماغ هٿن کي حڪم ڪندو آھي ته فلاڻي جڳھ تي وڃي کنهو يا مڇر کي ماريو، اسان کي انهيء عمل کان بلڪل پري رهڻو پوندو ۽ ان کان علاوه اگر اوهان ڪنهن آفيس ۾ آھيو ۽ اوهان جي مجبوري آھي ته اوهان ماڻھن سان هٿ ملايو ته پوء سامهون واري ماڻھو کان اوهان پنهنجو ٽن فوٽن جو فاصلو رکو ۽ اوهان جي ٽيبل تي Alcohol content senitizer پيل هجي ۽ هٿ ملائڻ کان پوء اوهان اهو ذھن ۾ ضروررکجو ته هٿ ملائڻ کانپوء اوهان جو هٿ سڀ کان اڳ ۾ ان senitizer جي طرف وڃڻ گهرجي ۽ اوهان پنهنجن هٿن کي محلول سان آلو ڪريو۔۔ *سينيٽائيزر ٺاهڻ جو هڪ آسان طريقو////* ضروري ناهي ته اوهان مارڪيٽ مان مهانگا senitizer خريد ڪندا ورتو بلڪه اڄ مان توهان کي *senitizer* ٺاهڻ جو هڪ سستو ۽ تمام آسان طريقو ٻڌايان ٿو جيڪو هر آفيس وارو ۽ هر دوڪاندار پاڻ وٽ ٺاهي رکي سگهي ٿو،جنهن تي ڪوبه خاص خرچ ڪونهي۔۔۔ اوهان پنهنجي ٽيبل تي هڪ ننڍڙي پليٽ رکو ۽ ان پليٽ ۾ ڪپھ جي رول جو ٽيون حصو ڪڍي وجهو ۽ ان ڪپھ جي مٿان ايترو پاڻي هاريو جنهن ۾ ڪپھ پسي وڃي ۽ پوء اسپرٽ يا ڊيٽول جا 5 ملي ليٽر کڻي اهي به ڪپھ جي مٿان هاريو ۽ پوء اها پليٽ اوهان جي سامهون هجي، ڪنهن سان به هٿ ملائڻ کانپوء اوهان پنهنجي هٿ کي ان ڪپھ سان آلو ڪريو۔۔۔خاص طور تي بئنڪ ملازمن کي پئسن ڳڻڻ وقت پنهنجي آڱرين کي انهيء ۾ پسائڻ گهرجي ڇوته اگر خدا نخواسته نوٽن ۾ ڪورونا وائرس موجود به هوندو ته اهو نوٽ مان ڪنهن ماڻھوء کي لڳي نه سگهندو!!!! *2 Droplet...* زڪام، کنگھ ۽ نڪ وهڻ واري ماڻھوء کي پاڻ کي احتياط ڪري پنهنجي گهر کان تيستائين ٻاهر نه نڪرڻ گهرجي، جيستائين اهو پنهنجي تڪليفن کان آجو نه ٿي وڃي ۽ کيس کي پنهنجي گهر جي ڀاتين کان به گهڻو دور رهڻ گهرجي، ڇوته ڪوبه وائرس نڇون ڏيڻ، کنگهڻ، اوٻاسي ڏيڻ يا نڪ صاف ڪرڻ سان ڪنهن ٻئي ماڻھوء ۾ منتقل ٿي سگهي ٿو!!!! *3 Air Born...* ڪيترا وائرس اهڙا هوندا آھن جيڪي هوا جي ذريعي هڪ هنڌ کان ٻئي هنڌ منتقل ٿيندا آھن، ليڪن ڪورونا وائرس ۾ الله تعاليٰ جي مهرباني سان اها سگھ ڪونهي!!!! *قرنطينه جي شروعات ڪڏهن ٿي؟!!!* چوڏهين صدي ۾ سڄي دنيا جي اندر طاعون Plague ڦھليو هيو۔۔۔ڪي جهاز Venice وينائيس ملڪ جي ٻيٽ تي اچي بيٺا ۽ انهن جهازن کي انهيء جڳه تي ئي روڪيو ويو ته جيئن coastal cities کي بيماري کان بچائي سگهجي۔۔۔۽ چاليهن ڏينهن تائين جهازن کي انهيء حالت ۾ ڇڏيو ويو۔۔۔جنهن طريقي procedure کي Quarantine سڏيو ويو!!! قرنطينه سڀ کان اڳ ۾ ڪنهن ايجاد ڪيو؟!!! جنهن قرنطينه ايجاد ڪيو، ان جو نالو ايسينا Aicenna هيو.. قرنطينه ۾ ڪهڙيون سهوليتون موجود هونديون آھن؟!!! 1..standard precautions... 2..Hand hygeine 3..personal protective equipment (PPE) 3..Needle stick and sharp injury prevention.. سنڌ حڪومت هيٺين شھرن ۾ قرنطينيه سينٽرس قائم ڪيا آھن ۽ خدا نخواسته اگر ڪنهن ۾ به ڪورونا وائرس جون علامتون موجود هجن ته بغير ڪنهن دير جي، ان ماڻھوء کي ڪنهن به ويجهي سينٽر جي طرف وڃي داخلا وٺڻ گهرجي پر ان کان به بهتر ايئن آھي ته ان ماڻھوء کي پنهنجي گهر جي هڪ ڪمري کي Isolation room ٺاهڻ گهرجي ۽ اتي ڪنهن نزديڪ واري بهتر ڊاڪٽر کان علاج ڪرائي پاڻ کي Symptom free علامتن کان آجو ٿيڻ گهرجي!!! سينٽرس جا نالا هي آھن، 1. سول هاسپيٽل ڪراچي 2. لياري جنرل هاسپيٽل 3. ڊائو اوجها ڪئمپس 4. لياقت ميڊيڪل يونيورسٽي حيدر آباد 5. لياقت ميڊيڪل يونيورسٽي ڄامشورو 6. شھيد محترما بي نظير ڀٽو يونيورسٽي نوابشاه 7. چانڊڪا ميڊيڪل ڪاليج لاڙڪاڻو 8. GMMCH sukkur 9. GIMS sukkur.. نوٽ؛ جيترو به زياده ٿي سگهي ته هن پوسٽ کي شيئر ڪريو!!!

ڪرونا ۽ عشق رحمت الله ماڃوٺي

رحمت الله ماڃوٺي

پارڪ ۾
عهد و پيمان جو هي پهريون ڏينهن هو. هُن بي اعتباريء مان چيو : تون مونکي ڇڏي ته نه ڏيندين؟ ڏِس، آئون تنهنجي ڪري سڀ ڪجهه ڇڏي سگهان ٿي، مري سگهان ٿي . ڪنهن مهل به مون تي ڪهاڙي اڀي ٿي سگھي ٿي. ڪيڏي مهل به منهنجو مڱيندو ور ۾ هر وقت لڳل پستول ڪڍي مون تي تاڻي سگهي ٿو... پر مونکي ڪنهن به انجام جي پرواه ناهي... بس فقط تون مونکي ڇڏي نه ڏجان.
آئون اڃا ڪو جواب ڏيان تنهن کان اڳ مونکي نڇ اچي ويئي ۽ هوءَ جو وٺي ڀڳي ته اڄ ٽيون ڏينهن ٿيو آهي فون ئي بند اٿس.

ڪرونا وائرس جو سڀ کان ننڍڙو مريض

#لنڊن ۾ پيدا ٿيندڙ ھي ٻار ڪورونا جو سڀ کان ننڍڙو مريض آھي.
ھن کي ڄڻيندڙ ماء کي خبر نه ھئي ته ھوءَ پاڻ ڪورونا جي متاثر آھي. بخار سببان اسپتال آئي ۽ ماء ۽ ٻار جون ٽيسٽون ڪيون ويون ته خبر پئي ماء متاثره آھي ۽ ٻار ۾ وائرس منتقل ڪري چڪي آھي.
اللہ سائين سڀن تي رحم ڪري.

سنڌ ۾ ڪرونا جا قيس جاري..
ايران مان آيل 11 وڌيڪ ماڻهون ڪرونا پازيٽو،

• سنڌ ۾ ڪرونا انگ 88 تائين پهچي ويو
  

نندو شهر بدين سان تعلق رکندڙ محرم ملاح بينون وڄائيندي

مڪڙجو تعارف ۽ سندس حملا

ھن  اڏامندڙ جيت کي سنڌيءَ ۾ ”مڪَڙِ“، اردوءَ ۾ ”ٽِڊِي دَل“، انگريزيءَ ۾ ”لوڪسٽس“ چئبو آھي، ماڪڙ ۾ قدرت اهڙي صلاحيت ڏني آھي جو هڪ ئي وقت گڏجي اڏام ڪرڻ ۽ زمين تي لهي گڏجي هلڻ جي صلاحيت رکي ٿي، ماڪڙ پنهنجي اڏام ڪافي اوچائيءَ تي ڪندي آھي ۽ جڏھن ڪروڙن جي تعداد ۾ آسمان تي اڏامندي آھي ته ڪنهن جهڙ جي ڪڪر نما نظر ايندي آھي، ماڪڙ جي اڏامڻ وقت رفتار 33 ڪلوميٽر في ڪلاڪ ۽ زمين تي هلڻ وقت 333 ميٽر في ڪلاڪ آھي، ماڪڙ جنهن سرسبز علائقي تي لھي حملو ڪندي آھي اتي ڪنهن سائي وڻ يا ساون ٻوٽن جا پن ۽ ڪچيون ڏانڊيون کائي ناس ڪري ڇڏيندي آھي، ماڪڙ ساوڪ کي کائڻ پسند ڪندي آھي ۽ کائڻ جو عمل مرڻ تائين بند ناهي ڪندي، ماڪڙ کي خوارڪ نه ملي پنهنجي ئي برادريءَ جا مئل مَڪَڙَ کائڻ کان به ناهي ڪترائيندي، ماڪڙ جو ڪم لڳاتار کائڻ ۽ وٺيون لاهڻ ھوندو آھي ۽ جنهن علائقي تي حملو ڪندي آھي اهو علائقو ڀڙڀانگ ڪري ڇڏيندي آھي، هڪڙو مَڪَڙُ روزانو پنهنجي وزن کان به وڌيڪ خوراڪ کائي سگهي ٿو، ماڪڙن جي ڪٽڪ ۾ ڪروڙين مَڪَڙَ شامل هوندا آھن جن جو مجموعي وزن ڪيترائي ٽن هوندو آھي ان لحاظ ماڪڙ جو هڪ ننڍو ڪٽڪ جنهن جو وزن هڪ ٽن هجي ته روزانو گهٽ ۾ گهٽ ھڪ ٽن خوراڪ هضم ڪري سگهي ٿو.
تازه ترين خبرن موجب ماڪڙ سنڌ جي بينظير آباد ڊويزن جي ڪيترن ئي علائقن تي حملو ڪيو آھي، ماڪڙ جي حملي کي ناڪام ڪرڻ جو حل ھوائي جھازن وسيلي زهريلي دوائن جو ڦوهارو ڪرڻ آھي، جلدي ڪنٽرول نه ڪرڻ سبب علائقي ۾ چوپائي مال جي گاهہ جي کوٽ جو تمام وڏو خطرو پيدا ٿي پيو آھي جڏھن ته ووڻن جي فصل، جوئر ۽ ڇانودار وڻن جي ساوڪ ناس ٿيڻ جو پڻ خطرو آھي.
ماڪڙ حلال جيت آھي، جيڪڏھن ماڪڙ پچائي کائجي ته شگر ۽ بلڊ پريشر کي معتدل سطح تي آڻي ٿي، ماڪڙ ۾ زنڪ (جست) ڪافي مقدار ۾ هوندو آھي جنهنڪري دستن ۽ خطرناڪ ڊائريا کي ڪنٽرول ڪري جسم جي نمڪيات/اليڪٽرولائٽس جي سطح کي بهتر ڪري ٿي، ماڪڙ ۾ وٽامن A ۽ E ججهي مقتدار ۾ ٿئي ٿي انڪري نظر لاءِ ۽ اولاد پيدا ڪرڻ جي صلاحيت لاءِ بهترين خوراڪ آھي، اڪثر ماڻھن کي رات جو گهٽ نظر ايندو آھي ان کي پاءُ کن مڪڙن جو صاف ڪري پچائي کارائجي ته ڪجهہ ڏينهن ۾ نظر جي ڪمزوري ۽ شب ڪوري ٺيڪ ٿي ويندي.
عرب ۽ آفريڪي ملڪن ۾ ماڪڙ اڪثر پيدا ٿيندي رهندي آھي ڇو ته ماڪڙ کي پنهنجو نسل وڌائڻ لاءِ وارياسي زمين گهربل هوندي آھي، وارياسي ۽ ريگستاني زمين تي لڳاتا ٻه چار مهينا وقفي وقفي سان برسات پوي ۽ لڳاتار چار مهينا زمين مسلسل آلي رهي ته ماحول ماڪڙ جي نسل وڌائڻ لاءِ سازگار ٿي ويندو آھي ڇو ته مادي وارياسي آلي زمين ۾ سوراخ ڪري ان ۾ آنا لاهيندي آھي ۽ سوراخ بند ڪري ڇڏيندي آھي جنهن بعد ڇھن کان اٺن ڏينهن ۾ ٻچا پيدا ٿي ويندا آھن. عرب ۽ آفريڪي ملڪن ۾ ماڪڙ پيدا ٿيڻ تي ماڻھو ماڪڙ پڪري هوادار ٻورن ۾ وجهي مارڪيٽ ۾ وڃي وڪڻندا آھن جنهن کي خريدار شوق سان فرائي ڪري پچائي کائيندا آھن.
ماڪڙ مان ڪڪڙين ۽ مڇين جو بهترين فيڊ تيار ڪري سگهجي ٿو جيڪو مڇيءَ ۽ ڪڪڙين جو تيزيءَ سان وزن وڌائي سگهي ٿو ڇو ته ماڪڙ ۾ پروٽين ۽ ڪاربوهائيڊريٽ جو جهجهو مقدار موجود هوندو آه

ماڪڙن جو حملو ۽ پاڪستان جي زرعي معيشيت کي خدشو

ماڪڙن جو حملو ۽ پاڪستان جي زرعي معيشيت کي خدشو  

ڊاڪٽر رفعت سلطانا ۽ ڊاڪٽر احمد علي سميج

ٻاويهه سالن جي عرصي کان پوءِ پهريون ڀيرو ماڪڙ (تڏ) تمام وڏي تعداد ۾ ٿر، نارا ۽ بلوچستان جي صحراهن ۾ ظهور پذير ٿيو آهي. جيڪو پاڪستا زرعي ميعشيت لاءِ خطرو ٿي سگهن ٿا. ۽ وڏي آفت آڻي سگهن ٿا جيڪڏهن هنن کي ضابطي ۾ نه آندو ويو.  

تڏ جي هن نسل کي انگريزي ۾ Desert Locust چوندا آهن. هي تباهي مچائيندڙ،وڏي ميڙ ۾ تبديل ٿيندڙ ۽ وڏي اڏام رکندڙ تڏ آهي هي هر قسم جي فصل ۽ وڻن کي وڏي چاهه سان کائيندو آهي. پن، ميوو ۽ ڏانڊيون سڀ چٽ ڪري ڇڏيندا آهن.هڪڙي ڏينهن ۾پنهنجي جسم جي وزن جيترو(تقريبن 1.5 يا 2 گرام) گاهه کائيندو آهي.  

  Desert Locust مراڪش کان پاڪستان تائين تقريبن 30 ملڪن ۾ هوندو آهي ۽ تقريبن ڀروارن 60 ملڪن جي زراعت تي حملو ڪري سگهي ٿو. اهي تڏ هڪڙي اڏام سان 4500 کان 5000 ڪلوميٽرن جو مفاصلو طئي ڪري سگهن ٿا. هي خاص ڪري دنيا جي مختلف صحرائن ڏانهن هجرت ڪندو آهي.هنن جي هجرت ۾ هوائون جي رخ جو، تيزي جو، ۽ Atmospheric Pressure جو اهم ڪردار هوندو آهي.  

هنن جو پيدائشي عمل ڏاڍو تڪڙو هوندو آهي، هڪڙي مادي 80 کان 160 آنا هڪ ئي وقت لاهيندي آهي. هي پسيل وارياسي ۽ نرم زمين ۾ 4 انچ تائين هيٺ پنهنجي پُڇ جي مدد سان آنا لاهيندي آهي.جيڪڏهن صورتحال سازگار آهي ته ٻه يا ٽن ڏينهن جي اندر ٻچا فٽي زمين مان نڪرندا آهن ۽ انهن کي ڦڪا (Hopper) چيو ويندو آهي. اهي ڦڪا 5 يا 6 کلون لاهي 20 ڏينهن جي اندر وڏي تڏ ۾ تبديل ٿي ويندا آهن. 

Food & Agriculture Organization (FAO) جي ماتحت ڪم ڪندڙ ڊيسڪ 

Desert Locust Information System (DLIS ماڪڙن کي ڪافي سالن کان ڪنٽرول۾رکيو ويٺو آهي. هن اداري جا هر هڪ ملڪ ۾ لوڪسٽ آفيسر مقرر ٿيل آهن. جيڪي وقتن فوقتن ماڪڙن جي صورتحال جو جائزو وٺي رپورٽ DLIS  وٽ جمع ڪرائيندا آهن. جتي به ماڪڙن جو تعداد وڌنڌو آهي انهي ايريا ۾ ڦوهارو ڪري ماڪڙن کي ماريو ويندو آهي. ۽ هر مهيني سڀني ملڪن جي تازه ترين صورتحال بابت هڪ  Bulletin شايع ڪيو ويندو آهي. جيڪڏهن اهڙي ڪا صورتحال هوندي آهي ته انهن  ملڪن کي خدشي بابت آگاهه ڪيو ويندو آهي.  

بهرحال ان وقت 22 سالن کان پوءِ هي صورتحالو ڇو پيش ٿي آهي، جئين ته توهان کي خبر آهي ته ڪافي وقت کان يمن ۾ هوشي باغين ۽ گورنمينٽ جي وچ ۾ سرد جنگ هلي رهي آهي. مارچ 2016 يمن ۾ ماڪڙن جو Out Break  ٿيو پر اتي جنگي حالتن سبب ماڪڙ مار ڦوهارو ٿي نه سگهيو ۽ لوڪسٽ ڪنٽرول ٽيمون فيلڊ ۾ وڃي نه سگهيو. ۽ پوءِ آهستي آهستي ماڪڙن جو تعداد وڌندو ويو تانجو اهي Gregarious Phase ۾اچي ويا. ننڍا ميڙ   (Swarm)پيدا ٿيا جيڪي ٻين ملڪن ڏانهن هجرت ڪري ويا. اسان پاڻ جون 2016 ۾ ٿر ۾ وڏي تعداد ماڪڙ ڏٺا پر اهي هتي اچي پنهنجي نسل کي وڌائي نه سگهيا ڇاڪاڻ ان وقت برساتون ايتريون نه هيون ۽ انهن جي لاءِ سائو گاهه به نه هو. اهڙي طريقي سان ٻين ملڪن ۾ ڦوهارو ڪري ماري ويو.  

پر يمن ۾ اهي وڌندا رهيا ۽ 2017 ۾ سعودي عرب ۾ حج جي دوران مڪي مڪرم ۾ به ظاهر ٿيا هئا. هنيئر تازو 2019 ۾ يمن ۾ وڏا ميڙ پيدا ٿيو جنهن بابت اسان هڪ ڪالم لکي اگريزي اخبار کي شايع ڪرڻ لاءِ ڏنو جنهن ۾اسان اڳڪٿي ڪئي هئي ته هن سال پاڪستان کي وڌيڪ خطرو آهي، ڇو ته فيبروري ۽ مارچ ۾ برساتون گذريل سالن جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ هيون جنهن سبب هتي ماڪڙن جي لاءِ ماحول سازگار ٿي ويوهو.  

تازو رمضان شريف جي مهيني ۾ ننڍا ميڙ يمن کان پاڪستان هجرت ڪري آيا ۽ هتي سازگار ماحول هجڻ ڪري انهن جو تعداد وڌنڌو ويو جنهن سبب ٺري مير واهه ٿر ۽ بلوچستان جي علائقي پنجڳور ۾ هزارن جي تعداد ۾ ڦڪن جا ميڙ پيدا ٿي ويا آهن، جيڪي هتي جي زراعت کي تباهه ڪري رهيا آهن. هاڻي جيڪڏهن ماڪڙ مار ڦوهارو نه ڪيو ويو ته اهي تباهي مچائي سگهن ٿا اندازو هن مان لڳائي سگجهي ٿو.ته هڪ ڪلوميٽر اسڪوائر جو ميڙ هڪ ڏينهن ۾ ايترو کائيندو آهي جيترو 35000 ماڻهو، 20 اٺ ۽ 6 هاٿي هڪ ڏينهن ۾ کائي سگهن ٿا. مطلب ته هڪ ڏينهن ۾ ٽنن جي حساب سان وڻ ۽ گاهه چٽ ڪري ڇڏيندا آهن. ۽ جتان به گذرندا آهن پويان ساوڪ نالي ڪا شي به نه رهندي آهي.  

2005-2003 جي دوران اولهه آفريڪا جي ملڪن ۾ ماڪڙن ايڏي ته تباهي آندي جو اتي 8 ملين ماڻهن جي 80 سيڪڙو زرعي پيدوار تباهه ٿي وئي.۽ FAO ماڪڙن کي ختم ڪرڻ لاءِ 570 ملين ڊالر خرچ ڪيا هئا. مطلب ته انهن ملڪن جو ماڪڙن ڏيوالو ڪڍي ڇڏيو هيو. هاڻي اسان جي اعليٰ اختيارين کي گذارش آهي ته هن صورتحال جو جائزو وٺي ڪري ملڪ کي قحط سالي کان بچايووڃي. ڇوته جيڪڏهن هنن جو هتي تعدد وڌي ويو ته ڪنٽرول ڪرڻ 

لاءِ ڪافي سال لڳي ويندا.....